Arapgir ve Mor Reyhan

Malatya'nın Arapgir ilçesin de ilçeye özgü aromatik  bir bitki reyhan.

Malatya'nın Arapgir ilçesi Kozluk vadisinde yetişen reyhan bir kez ekiliyor ve yıl boyunca bir çok defa kesimi yapılabiliyor.

Arapgir Belediye Başkanı Haluk Cömertoğlu, ülke çapında marka olmaya doğru giden ‘Reyhan Projesi’nin serüvenini anlattı:

Arapgir Reyhanı: Allah’ın bu coğrafyaya bağışladığı özel bitki”

Reyhan Arapgir’e özgü aromatik bir bitki.  Allah’ın bu coğrafyaya verdiği özel bir ürün.  Arapgir Kozluk Vadisi diye bir vadimiz var. Buranın ismini Arapgir Kozluk Reyhan vadisi olarak koyduk. Çünkü bu yılı Reyhan yılı ilan ettik ve vadide önemli oranda reyhan ekimi yapıldı. En kaliteli reyhanlar bu vadide yetişiyor. Bu vadinin içerisinde çok sayıda üreticimiz var. Yıl boyunca 6-7 kez kesim yapılır. Çok şifalı ve ticari bir üründür. 

4 yıl önce İnönü Üniversitesi ile  ‘Arapgir Mor Reyhanından Katma Değeri Yüksek Ürünler Üretme’ projesi başlattık.  Arapgir doğal ürünlerinin tescile önerilmesi ve coğrafi işaret belgesi alması için çalışma başlatmıştık. Bunların içerisinde 10 tane ürün vardı, birisi de Reyhan.  Arapgir’de 20’nin üzerinde muadillerine fark yaratan, aroması yüksek doğal ürünümüz var.

İnönü Üniversitesinde Arapirli bir hocamız var. Prof. Dr. Adnan Hayaloğlu.  Gönüllülük esasına dayalı bir çalışma. Çalışma şuydu: Bu reyhan ne içeriyor, içerisinde hangi bileşenler var,  muadillerle farkı var mı, gibi.  4 yıl farklı coğrafyalardan da örnekler alındı. Kuru, yaş, yetişme şartları, kök unsurları.

“Tarım Bakanlığı’nın desteklediği 60 proje arasına girdi”

Arapgir’deki reyhan mosmor oluyor.  Başka yere ektiğinizde hafif yeşilimsi oluyor. Koku ve renk en alt seviyeye düşüyor.  Kozluk’taki reyhan koku ve renk bakımından çok farklı.  Bu fark, ürün üzerinde yapılan araştırmalarda ürünün bileşenlerinde de bulundu. Biyolojik ve kimyasal açıdan bazı maddeler tespit edildi. Bütün bu araştırma ve çalışmalar İnönü Üniversitesi tarafından akademik raporlar hazırlandı. Bu raporlar, Arapgir Reyhanından Katma Değeri Yüksek Ürünler Üretmek içir bir rapor halinde Tarım Bakanlığına sunuldu.  Türkiye’de yılda 60 tane AR-Ge Projesi destekleniyor. Reyhan projesi de bu 60 projenin arasına girdi. İnönü Üniversitesi’nde bu çalışma 365 gün esaslı devam ediyor.

326 bin TL AR-Ge çalışmalarında kullanılmak üzere destek alındı. Projenin sahibi biziz ama yürütücüsü İnönü Üniversitesi.  Orada kurutma, işleme ve ürüne dönüştürme konusunda 6 -7 tane ürün ortaya çıkarıldı. Reyhan çayı, reyhan şerbeti, sinek kovucu sprey, aromatik bitki olarak baharat, tatlandırıcı ve koku ürünü olarak kullanılıyor. Ürünler poşet çay olarak marka haline geliyor. Bu geliştiriliyor. Hangi sürede demlenecek, hangi bileşenler olacak, bunun üzerinde araştırmalar devam ediyor.

 “Refüjlerde çevre düzenlemesini reyhan ile yaptık”
Ürünün her kesimde, yani birinci, ikinci, üçüncü veya dördüncü kesimde kesim aralıkları da hesaplanarak verimliliği, aroması, içindeki bileşenleri araştırılıyor. Hangisini mutfakta, hangisini çayda, hangisini şerbet yapımında kullanacağız bunlar da ayırt edilecek.  Reyhan ilk ekildiğinde mesela kokusu daha düşük, ama beslendikçe koku ve aroması artıyor.

Refüjlerde, çevre peyzajında dışarıdan gelen çiçekler kullanıyorduk.  Ama bu sene Arapgir’de reyhan yılı ilan ettik ve çevre düzenlemelerinde reyhanı tercih ettik.  Refüj düzenlemelerinde reyhanı kullandık.  Bunu çok önemsedik ve bu tuttu.

 “Çiftçilerimize alım garantisi verdik, yetiştirip kuruttuğu tüm reyhanı alıyoruz”
Arapgir’de çiftçilerimize alım garantisi vererek reyhan ektirdik.  Kurutmak isteyenler kurutuyorlar. Çok ciddi bir ilgi var. Arapgir Belediyesi’nin AR-TE yapı isminde bir şirketi var. Bu şirket aracılığı ile yöresel ürünlere ağırlık verdik. Bu ürünlerin ambalajlanıp satılmasına yönelik bir de birim kurduk ve bununla ilgili ambalajları oluşturduk ve üreticinin bizim standartlarımızda kuruttuğu ürünlerin hepsini alıyoruz. Hiçbir şeyi bırakmıyoruz. Birinci elden de pazarlıyoruz.

AR-GE birimi kurduk. Ziraat Mühendisliği başkanlığında bu çalışmaları yürütüyor. Uzman bir ekip üretici eğitiminden ekime kadar projenin her aşamasıyla ilgileniyor.

 “Arapgir çiftçisi çok memnun, reyhan ekim alanı % 50 arttı”
Bu sene reyhan ekim alanı yüzde 50 arttı. Önümüzdeki yıl üreticileri biraz daha teşvik edeceğiz. Hastalık riski sıfır. Reyhanın bulunduğu bölgede sinek, üvez üremiyor. Bostan yapan insanlar bile bostanın çevresini reyhan yapıyor.

 “Yonca yerine reyhan ekiyorlar, 1 kg kuru reyhanı 25-50 TL arasında alıyoruz”
Hayvancılık Arapgir’de yaygın. Biliyorsunuz, hayvancılığın temel girdisi yemdir. Yemde de en temel ürün yonca. Hem yoncanın hem de reyhanın 5-6 kez hasadı var.  İki ürün arasında mukayese ettik ve çiftçiyi ikna ettik.  Reyhanı yaş olarak 2 liraya, kurusunun fiyatı ise bizim çiftçiden alış fiyatımız kalitesine göre 25-40 TL arası. 50 TL’ye kadar çıkıyor.  20 kilo yaş reyhandan bir kilo kuru reyhan çıkıyor. Sapıyla kuruttuğunuzda 10 kilo yaş reyhandan 1 kilo kurusu çıkıyor. Bunları tespit ettik. Çiftçilere götüreceğimiz öneriler için araştırma yaptık. Yonca ekerseniz kurutulmuş ve balyalanmış haliyle kurusu 1 TL. Reyhanın paketlenmemiş sadece kurutulmuş haliyle alınış fiyatı ortalama 40 TL. Yani 40 kat bir katma değer oluşturuyoruz.

 Talep çok, ama şu anda yok satıyoruz”

Talep çok ama arzımız yeterli değil. Şu anda yok satıyoruz. Yöresel ürünler stantları kurmuşuz, buraya gelen herkese reyhan çayı ve şerbeti ikram ediyoruz. Mutlaka bir paket alıyor. Zaten bu ürün Arapgir’e gelen insanların taleplerini karşılıyor. Bunun fazlasını da zaten baharatçılara satıyoruz.  Daha fazla talep de olsa şu anda karşılayacak ürünümüz yok" diye konuştu

GÜLER HAZAR / YENİ MALATYA

FOTO/ FARUK AKBAŞ